27.10.2014, 10:08

Emocje - jaka jest ich natura? Artykuł

Emocje – skąd się biorą? Jak sobie z nimi radzić? Wróg, czy sprzymierzeniec relaksu? 1. Co jest źródłem emocji: biologia, czy otoczenie człowieka? PERSPEKTYWA BIOLOGICZNA: W regulacji emocji bierze udział układ limbiczny. Jedną z najważniejszych struktur układu limbicznego jest ciało migdałowate. Jest ono odpowiedzialne za reakcje emocjonalne oraz za tak zwaną pamięć emocji. Reakcje emocjonalne wynikają z docierających do ciała migdałowatego informacji ze wzgórza, ośrodków korowych oraz kory mózgu. Bezpośrednie połączenie ciała migdałowatego ze wzgórzem umożliwia natychmiastowe reagowanie na szkodliwe bodźce. Informacje sensoryczne interpretowane są przez ośrodki korowe, następnie docierają do ciała migdałowatego. Ciało migdałowate może w ten sposób rozpoznać negatywne bądź pozytywne znaczenie bodźców /w zależności od drogi – czy ze wzgórza, czy z ośrodków korowych/. Ciało migdałowate ponadto bierze udział w zapamiętywaniu emocji. Hipokamp to struktura mózgowa odpowiedzialna z zapamiętywanie opisowe. Proces zapamiętywania w ciele migdałowatym odnosi się do zapamiętywania emocji, które towarzyszą procesom pamięciowym hipokampa – raz zapamiętane wydarzenia pozostają do końca życia. Kolejną częścią układu limbicznego jest podwzgórze. Jego drażnienie wywołuje objawy somatyczne i wegetatywne charakterystyczne dla emocji strachu bądź agresji. Wyodrębnia się układ współczulny oraz przywspółczulny. Współczulny mobilizuje organizm do obrony /w odpowiedzi na bodźce interpretowane jako zagrażające/. Organizm zwiększa zużycie energii, przyspiesza akcję serca, ciśnienie, przemianą materii, rozszerza źrenice, oskrzela. Przywspółczulny jest antagonistą – zwalnia akcję serca, ciśnienie, przemianę metaboliczną. Prekursorem biologicznego podejścia do emocji był m.in. Karol Darwin. Traktował emocje jako wynik procesów ewolucyjnych. Emocje były jego zdaniem niezależnymi od woli, wyzwalanymi automatycznie wzorcami zachowań. W 1872r. Opublikował pracę: „O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt”. Rolę zmian cielesnych związanych z emocjami akcentował popularny do dziś filozof i psycholog William James, w eseju: „Czym jest emocja?”. PERSPEKTYWA ŚRODOWISKA: Do lat `60-tych ubiegłego stulecia triumfowało podejście akcentujące kulturowy / środowiskowy charakter emocji. Argumentem były obserwacje antropologów, iż członkowie różnych kultur dysponują odmiennymi repertuarami ekspresji emocji – sądzono, że nie istnieje zdeterminowana biologicznie, wspólna wszystkim ludziom baza emocjonalnych zachowań. Do początkowych zwolenników takiego podejścia zaliczał się m.in. amerykański psycholog Paul Ekman. WNIOSKI: Choć fundamentem emocji jest mózg, procesy kulturowego uczenia się oraz procesy socjalizacji mogą modyfikować reakcje emocjonalne. Spór czy podstawą emocji jest biologia, czy środowisko człowieka uznać należy za bezzasadny. Emocje mają podłoże neurobiologiczne, podlegają jednak wpływom społecznym. 2. Jak sobie radzić z emocjami? Wpływ procesów socjalizacji na rodzaj i kierunek doświadczanych emocji jest nieodłącznym tematem psychoterapii. Ślady przeszłości i ich negatywny wpływ na doświadczanie emocji omawiają różne szkoły psychoterapii. Zajmuje się nim m.in. PSYCHOTERAPIA POZNAWCZO – BEHAWIORALNA: Pacjent, który przychodzi po pomoc do specjalisty z reguły nie ma większych trudności z mówieniem o objawach, w tym związanych z nimi emocjach: smutku, złości, lęku, bezradności, etc. Psychoterapeuta rozumie emocje jako skutek pewnej /zazwyczaj zautomatyzowanej i usztywnionej/ tendencji do myślenia. Lecząc wspólnie z pacjentem identyfikuje myśli, przekonania i dąży do ich restrukturyzacji, by zmienić kierunek doświadczania emocji. Obrazuje to schemat: neutralna sytuacja myśli dotyczące tej sytuacji, interpretacja sytuacji uczucia pojawiające się wobec interpretacji aktywność pojawiająca się wskutek emocji Ujawniona w toku eksploracji zautomatyzowana i usztywniona tendencja do myślenia zazwyczaj wynika z konstrukcji osobowości. W dzieciństwie bądź w innych ważnych dla człowieka okolicznościach, którym towarzyszyło silne przeżycie emocjonalne człowiek „nauczył się” określonej interpretacji. Na przykład dziecko nauczyło się, że może liczyć tylko na siebie, że bliskości należy unikać, bo może być zagrażająca. W dzieciństwie spełniało to funkcję adaptacyjną, w dorosłym życiu utrudnia to nawiązywanie satysfakcjonujących bliskich relacji, ujawnia się w postaci usztywnionych wzorców reakcji wobec gestów bliskości /które interpretowane są jako zagrożenie/. Psychoterapia poznawcza skupia się na zmianie utrwalonych, destrukcyjnych przekonań – schematów poznawczych. Zajmuje się nim m.in. PSYCHOTERAPIA GESTALT: Gestalt od niem.: wzór, kształt, organizacja. Gestalt to pole danych porządkowanych przez doświadczającą je osobę, a następnie dzielonych na figurę /czyli pierwszy plan/ oraz na kontekst, czyli tło. Przykład: ktoś urządza dom i zaczyna w związku z tym zauważać /pomijane przez niego do tej pory/ sklepy meblowe. Stały się one figurą w tworzeniu gestaltu. Człowiek wg tej teorii może istnieć jedynie w obrębie środowiska, które stanowi całościowe pole obejmujące go oraz otoczenie. Podstawą egzystencji człowieka jest wyodrębnienie się z otoczenia i ustalenie granicy kontaktu, przez która przebiega wymiana z otoczeniem i która zabezpiecza wewnętrzną integralność. Podstawowymi sposobami funkcjonowania człowieka w relacji z otoczeniem są: kontakt i wycofanie. Prawidłowe funkcjonowanie polega na tym, że człowiek zmierza ku sytuacjom lub obiektom pożądanym dla organizmu oraz wycofuje się z sytuacji lub obiektów niekorzystnych, zagrażających. Samoregulacja to sterowanie rytmem kontaktu i wycofania. Emocje w tym ujęciu stanowią źródło ważnych sygnałów dla organizmu i napędu do działania. Podstawowym procesem integrującym funkcjonowanie organizmu jest świadomość. Wśród form zaburzonej interakcji wyodrębnia się: 1. introjekcję: bierne włączanie w siebie różnych elementów otoczenia 2. projekcję: odcinanie się od pewnych aspektów siebie i przypisywanie ich innym 3. retrofleksję: osoba separuje się od otoczenia i kieruje wobec siebie działania, których pierwotnym celem było zewnętrzne otoczenie. 4. Defleksję: uchylanie się od realnego kontaktu, 5. konfluencję: stapianie się z otoczeniem /jak niemowlę/ 3. Emocje – wróg, czy sprzymierzeniec relaksu? Odpowiedź zawarta jest w pkt. 2. Relaks to coś więcej, niż tylko zbiór technik, to określona filozofia traktowania siebie, strategia kontaktu ze sobą, strategia interpretacji rzeczywistości. powrót